Rusya’nın işgali sonrası Ukraynalıların önemli bir bölümü Avrupa Birliği (AB) ülkelerine sığındı ve bu ülkelerin Ukraynalı göçmenlere sunduğu desteklerden yararlanma fırsatı buldu. Ukrayna’da yaşayan Tajikistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi eski Sovyet ülkelerinin vatandaşları ise AB’nin aynı desteği kendilerine sunmadığını söylüyor.
Ukrayna’da yaşayan üçüncü ülke vatandaşı binlerce kişi, AB sınırında mahsur kalmış durumda. 20 yılı aşkın süredir Ukrayna’da yaşayan Tacikistan vatandaşı Şafo, günlerdir sınırda beklediklerini söylüyor:
“Oğlum artık pes etti. Herkesi alıyorlar, bizse üç gündür ne yapacağımızı bilemez bir şekilde burada oturup bekliyoruz. Beni almayı kabul ediyorlar ama oğlumun geçişine izin vermiyorlar. Bana ‘Anne bizi kimse istemiyor’ diyor.”
Şafo, evini, arkadaşlarını, işini, her şeyini geride bırakıp gelmiş. Onun gibi Ukrayna’da ekonomik göçmen olarak yaşamış ve artık mülteci olan binlerce kişi ile beraber Polonya sınırı yakınlarındaki Korczova’daki bir geçici merkezde kalıyorlar.
Tacikistanlı Abduşakur da Ukrayna’da 20 yıl yaşamış ve göçmenleri sınırdan bedava getiren, yemek, bedava SIM kart ve bir gece kalacak yer vererek yardımda bulunan Polonya halkına minnettar olduğunu söylüyor. Öte yandan göçmenler burada ancak geçici olarak konaklayabiliyor. Alışveriş merkezinden bozma bu yerde katlanan yataklarda yatıyorlar. Kişisel alanları, duş ve tuvaletleri de yok. Burada tek yapabilecekleri yemek yemek ve uyumak.
Ukraynalılara her türlü destek veriliyor
Ukraynalıların ise burada kalmadığına dikkat çeken Abduşakur, “Çoğunun Avrupa’da tanıdıkları var ve hızlı bir şekilde ülkeden çıkabiliyorlar. Ayrıca (Ukrayna diasporası) temsilciler buraya onları almaya geliyor. Mesela bugün Almanya’dan birileri gelip bir grup Ukraynalıyı topladı. Onlara ‘size kalacak yer vereceğiz, çocuklarınız okula gidecek’ dediler. Otobüslerle alıp götürdüler onları. Bir de ne yapacaklarını bilemez durumdakiler var ve çoğu Ukraynalı değil.” diyor.
Göçmenlerin kaldığı bu merkezin koordinatörleri, BBC’ye yaptıkları açıklamada burada kalan 4 bin kişiden sadece 400’ünün Ukrayna vatandaşı olduğunu, diğerlerinin eski Sovyet ülkelerinden, Vietnam’dan ve Orta Doğu ülkelerinden olduğunu belirtti.
Bu göçmenlerin çoğu Ukrayna’da ekonomik göçmen olarak yaşarken, işgalle beraber bir gecede savaştan kaçan mültecilere dönüşmüşler.
Aniden yasa dışı sayılmak
Uluslararası öğrencilerden farklı olarak ekonomik göçmenlerin doğdukları ülkeye onları geri alabilecek aileleri yok. Bu göçmenlerin bütün hayatı Ukrayna’da. Polonyalılar ve Almanya vatandaşları çoğu Ukraynalı’ya evlerini açsa da, üçüncü ülke vatandaşları aynı desteği görmediklerinden şikayetçi.
Gönüllülerden Pavel, “Almanya’ya giden bir otobüsümüz var ama sadece Ukraynalı olduğuna dair resmi belgesi olan Müslümanlara açık. Bu otobüslerin çoğu, anne ve çocuklara kapılarını açsa da, hiçbiri erkekleri almak istemiyor” diye açıklıyor.
Ukrayna diasporası ya da büyükelçiliklerden temsilcilerin ayarladıkları bedava otobüsler gibi yüzlerce özel girişimler de var. Avrupalı gönüllüler, ellerinde “Sizi Almanya’ya götüreceğim” ya da “Sizi Varşova’ya götüreceğim” gibi ifadeler yazılı olan karton kağıtlar taşıyarak saatlerce bu merkezde görev yapıyor.
İsmini vermek istemeyen sürücülerden biri mültecileri Belçika’ya götürmeye hazır. Ancak sürücülerin yasa dışı göçmenleri taşıdıkları gerekçesiyle ceza almaktan korktuklarını, Ukrayna vatandaşlığı olmayan mültecilerin statüsü belirsiz olduğu için, bu insanları almaktan kaygı duyduklarını ifade ediyor:
“Ukraynalılar elindeki belgelerle belli bir süre için Avrupa’da yaşama hakkına sahip oluyorlar ama Ukrayna pasaportu olmayanlar için farklı kurallar var; insanlar da bundan korkuyor.”
Ukraynalılar yasal olarak biyometrik pasaportlarını göstererek AB sınırından geçme ve burada 90 güne kadar kalma hakkına sahip.
Ukrayna’da devam eden savaş nedeniyle Polonyalı yetkililer, resmi belgeleri süresini doldurmuş olanlar dahil göçmenlerin girişine izin vereceklerine söz vermişler. Ancak Polonya hükümetinin internet sitesinde ülkeye girişle ilgili listelenen kuralların hepsi, “Sadece Ukrayna vatandaşları içindir” başlığı altında listelenmiş.
BBC’ye konuşan üçüncü ülke vatandaşı göçmenlerden bir tanesi bile, sınırı geçtikten sonra onlara hangi hakların tanınacağını bilmiyor.
Abduşakur, “Benim aklıma bunları düşünmek gelmedi, belki de benim suçum. Ne yapmamız gerektiğini, nereye şikayette bulunacağımızı sormadım çünkü hepimizin sinirleri bozuktu, yorgunduk. Çok şükür buraya gelebildik ve hayattayız ancak şimdi de bundan sonra ne yapacağımı, kime ne soracağımızı düşünüyoruz” diyor.
BM’nin Geçici Koruma Yönetmeliği’nin uygulamaya geçirilmesinden bu yana Ukraynalı mültecilerin AB’de bir yıl kalma hakkı var ve duruma göre bu süre uzatılabiliyor.