Avrupa Arkeoloji Dergisi’nde yayımlanan çalışma, bu eski oyunun ticaret yoluyla farklı kültürler arasında hızla popülerleştiğini gösteriyor. Çalışma, oyunun kökeninin güneybatı Asya’da olabileceğine işaret ediyor. Bu bulgu, oyunun sadece Mısır’dan değil, Mezopotamya, Levant, İran ve Anadolu gibi geniş bir coğrafyaya yayıldığını gösteriyor.Azerbaycan’da keşfedilen altı oyun tahtası, oyunun yayılma sürecine dair yeni ipuçları sunuyor. Arkeologların bulguları, bu antik oyunun ticaret yollarıyla geniş bir coğrafyada nasıl yayıldığını gözler önüne seriyor.
Azerbaycan’daki Çapmalı, Yenı Türkan, Dübəndi ve Ağdaşdüzü’nde yapılan kazılarda altı farklı oyun tahtası bulundu. Bu keşif, “58 Delik” oyununun sadece Mısır’ın Orta Krallık döneminde değil, Kafkasya’daki topluluklar arasında da oynandığını ortaya koyuyor. Araştırmayı yürüten arkeologlar Walter Crist ve Rahman Abdullayev, bulgularını Avrupa Arkeoloji Dergisi’nde yayımladı. Bu keşif, oyunun kökenine dair yeni ipuçları sunarken, kültürel yayılma sürecine de ışık tutuyor.
Çalışmaya göre, oyun tahtaları üzerine işlenmiş deliklerin dizilişi, klasik “58 Delik” oyununun belirgin tasarımına işaret ediyor. Bu oyunda, iki paralel delik sırasının etrafında dizilmiş 38 delikten oluşan bir yay bulunuyor. Oyuncular, çivi benzeri taşlarla bu tahtada ilerlemeye çalışarak, ilk olarak sona ulaşmayı hedefliyor. Kazanan, sona ulaşan ilk oyuncu oluyor. Oyun, günümüz “Yılanlar ve Merdivenler” oyununun eski bir versiyonu olarak da nitelendirilebilir.
KÜLTÜREL ETKİLEŞİMİN BİR PARÇASI
Keşfedilen oyun tahtalarının sadece bir eğlence aracı olmaktan öte, eski toplumlar arasında ticaret ve kültürel etkileşimin bir yansıması olabileceği düşünülüyor. Araştırmacılar, Abşeron Yarımadası ve Gobustan Koruma Alanı’nda bulunan bu tahtaların, bölgenin güneydeki toplumlarla güçlü ticaret bağlantılarına sahip olduğuna dikkat çekiyor. Çalışmada, oyunun fetih yoluyla değil, ticaret ve kültürel alışveriş yoluyla yayıldığına dair güçlü kanıtlar sunuluyor. Bu bulgu, oyunun sadece elit tabakalarda değil, farklı sosyoekonomik gruplar arasında da popüler olduğunu gösteriyor.,
KÖKENİ NERESİ?
“58 Delik” oyununun kökeni üzerine daha önceki araştırmalar, oyunun Mısır’da ortaya çıktığına odaklanmıştı. Ancak Azerbaycan’da bulunan oyun tahtaları, bu görüşü sorguluyor ve oyunun ilk olarak güneybatı Asya’da ortaya çıkmış olabileceğini öne sürüyor. Bu yeni bulgular, oyunun nasıl yayıldığına dair kültürel süreçlere daha fazla dikkat çekiyor. Oyunun bölgeden bölgeye ticaret yoluyla nasıl yayıldığı ve geniş bir coğrafyada nasıl popüler hale geldiği üzerinde duruluyor.
Ayrıca, çalışma, oyunun kökeni ne olursa olsun, hızla geniş bir topluluk tarafından benimsenip oynandığını gösteriyor. Mısır Orta Krallığı’ndaki soylular, Anadolu’daki tüccarlar, Kafkasya’daki sığır çobanları ve hatta piramit işçileri bu oyunu oynamış olabilir. Oyun, sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda eski toplumlar arasında kültürel bir bağ haline gelmiş gibi görünüyor.
TAZILAR VE ÇAKALLAR OYUNU NEDİR?
Tazılar ve Çakallar (İngilizce: Hounds and Jackals), antik bir masa oyunudur. Oyun, bazen “58 Delik” olarak da bilinir çünkü oyun tahtasında 58 adet küçük delik bulunur. Bu delikler, oyuncuların oyunda ilerlemek için kullandığı çivi şeklindeki parçaların hareket edeceği yolları belirler.
Oyun Kuralları ve Yapısı:
Oyun Tahtası: Tahta genellikle bir taş ya da tahta üzerinde yapılmış bir yüzeyden oluşur. Oyun tahtası üzerinde 58 adet küçük delik vardır. Delikler iki paralel çizgi halinde düzenlenmiştir ve bazı tahtalarda bu deliklerin etrafında ek bir dairesel yay bulunmaktadır.
Oyuncular ve Parçalar:
Oyun, iki oyuncuyla oynanır. Her oyuncunun, tahtada hareket ettirdiği belirli sayıda çivi şeklinde piyonları vardır. Piyonlar, tahtadaki deliklere yerleştirilir ve zar veya bir benzeri şans aracı kullanılarak ilerletilir.
Amaç:
Amaç, piyonları tahtanın bir ucundan diğerine doğru hareket ettirerek sona ulaşmaktır. İlk sona ulaşan oyuncu kazanır. Oyun, modern zamanlardaki “Yılanlar ve Merdivenler” oyununa benzeyen bir ilerleme ve şans teması üzerine kuruludur.
Sembolizm:
Oyun adını “tazılar” ve “çakallar” figürlerinden alır. Bu figürler genellikle oyunun parçalarını süslemek için kullanılmıştır.
YILANLAR VE MERRDİVENLER OYUNU NEDİR?
“Yılanlar ve Merdivenler” oyunu, dünya genelinde oldukça popüler olan bir masa oyunudur. Oyun, Hindistan kökenlidir ve orijinal adı “Moksha Patamu”dur. Bu oyun, bir tür ahlaki ders vermek amacıyla tasarlanmıştır ve iyi eylemlerin (merdivenler) insanı daha yüksek bir ruhsal seviyeye çıkardığı, kötü eylemlerin (yılanlar) ise insanı geriye düşürdüğü teması üzerine kurulmuştur.
Temel Kurallar:
Oyuncular: Oyun genellikle iki veya daha fazla kişiyle oynanır.
Amaç: Oyuncular zar atarak tahtanın bir ucundan diğerine, hedef kareye ulaşmaya çalışırlar.
Merdivenler: Oyuncu bir merdiven karesine gelirse, merdiven onu daha yüksek bir kareye çıkarır, böylece hızlı bir ilerleme sağlar.
Yılanlar: Oyuncu bir yılanın başına denk gelirse, yılan onu kuyruğunun olduğu daha düşük bir kareye geri düşürür.
