Ortadoğu’da yaşanan çatışmalar, bölge ülkelerinin ekonomilerini ve toplumsal yapısını derinden sarsmaya devam ediyor. İsrail’in Filistin’de başlattığı soykırım operasyonlarının Lübnan’a sıçraması, halihazırda büyük krizlerle mücadele eden Lübnan halkı üzerinde ağır etkiler bırakıyor.
Ülkede yaşanan siyasi ve ekonomik çıkmazın derinleşmesiyle birlikte, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın ölümü gibi gelişmeler, savaşın boyutlarının daha da büyümesine zemin hazırlayabilir.
Bu durum, Lübnan ekonomisi üzerinde yıkıcı etkiler yaratırken, ülkenin önemli sektörleri ve altyapısının ciddi zararlar görebileceği öngörülüyor. Yıllardır daralma yaşayan ekonominin 2024 yılında daha da küçülmesi ve halkın yaşam koşullarının daha da kötüleşmesi bekleniyor.
EKONOMİ SARSILACAK
Bu durumun Lübnan ekonomisini de olumsuz etkileyeceği tahmin ediliyor. Lübnan’da bu yıl tarımdan turizme pek çok hayati sektörün zarar görmesi ve altyapının hasar alması nedeniyle yüzde 10 ila yüzde 25 arasında bir ekonomik daralma bekleniyor.
Yıllardır süren siyasi çıkmaz ve yaklaşık 12 aydır devam eden İsrail-Hizbullah çatışmaları nedeniyle büyük krizlerin ağırlığı altında ezilen Lübnan’ın 2025 yılı başlarında “önemli” bir ekonomik gerileme yaşayabileceği düşünülüyor.
Economist Intelligence Unit (EIU), İsrail’in ölümcül saldırılarından önce yaptığı analizde 2024 yılında Lübnan’da üst üste yedinci kez ekonomik daralma yaşanacağını tahmin etmişti.
Çatışmaların şiddetlenmesi nedeniyle tedarik sorunlarının artması, Lübnan lirasının yeniden istikrarsızlaştırarak son aylarda düşmeye başlayan enflasyonun yeniden yükselmesi de bekleniyor.
UZMANLARDAN DARALMA BEKLENTİSİ
Beyrut’taki Byblos Bank Group’un baş ekonomisti ve araştırma müdürü Nassib Ghobril, “En kötü senaryonun gerçekleştiği ve İsrail’in Lübnan’a savaş açtığı göz önüne alındığında, 2024 yılında ekonomik faaliyetlerde, savaşın uzunluğuna ve ölçeğine bağlı olarak bu yıl yüzde 6 ila yüzde 10 arasında değişebilecek daha ciddi bir daralma bekliyorum” dedi.
Ghobril, artan savaşın bir sonucu olarak tüketimin temel mallarla sınırlı kalacağını, seyahatlerin ciddi şekilde kesintiye uğrayacağını ve bunun da turizm sektörünü etkileyeceğini belirtti.
Eski Ekonomi Bakanı ve Lübnan Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Nasır Saidi, The National’a yaptığı açıklamada çatışmaların kara saldırısını da içerecek şekilde genişlemesi halinde GSYİH, ihracat, işçi dövizleri, doğrudan yabancı yatırım girişi ve göçün daha da azalması da dahil olmak üzere yıkıcı etkilerin doğacağını söyledi.
Saidi, “Saldırılar ve tahrip edilen altyapı ile birlikte daha geniş çaplı bir savaşa dönüşmesi, ekonominin 2024 yılında yüzde 25’e kadar daralmasına yol açabilir” dedi.
Bank Audi’nin baş ekonomisti Marwan Barakat ise ülkenin son beş yılda 50 milyar dolardan 20 milyar dolara gerileyen GSYİH’sinde “ek daralma” yaşanacağını söyledi. Barakat, “Uzun süreli bir savaş senaryosunda ekonomi en az yüzde 20 daralır” dedi.
Lübnan ekonomisinin çoğu sektörünün durma noktasına geldiğini söyleyen Barakat, “Turizm ve tarım gibi sektörlerin saldırılardan en çok etkilenen sektörler olduğuna inanılsa da; sanayi, emlak, ticaret ve tüm hizmet sektörleri de olumsuz güvenlik koşullarından ciddi şekilde etkilendi” değerlendirmesinde bulundu.
EKONOMİNİN TEMEL DİNAMİKLERİ SARSILIYOR
Lübnan’ın en önemli büyüme faktörlerinden birisi turizm olarak görülüyor. Ülke son dönemde döviz için yabancı ziyaretçilere giderek daha fazla bağımlı hale gelmişti. Lübnan’ın doğrudan turizm gelirleri geçen yıl 5,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam GSYH’nin yaklaşık yüzde 25’ine denk geliyor.
Çatışmaların şiddetlenmesi ise bu önemli ekonomik motorun sönmesine neden olabilir. Savaş aynı zamanda Lübnan ekonomisinin önemli motor güçlerinden biri olan tarım sektörüne de zarar veriyor. İsrail’in sürekli bombardımanı, tarım arazilerinin tahrip edilmesi ve İsrail ordusunun kullandığı zehirli bir kimyasal olan fosfor bombalarının toprağı kirletmesi de 4 milyar dolarlık bir kayba sebep oluyor.
Ayrıca, tıbbi tesisler ile su ve atık altyapısında ciddi hasar meydana geliyor. Okulların kapatılmasının, Lübnan’ın halihazırda en yoksul bölgelerinden biri olan bu bölgede sağlık, temizlik ve eğitim açısından “uzun vadeli etkileri” olacağı düşünülüyor.
LÜBNAN EKONOMİSİ NE DURUMDA?
Lübnan ekonomisi 2018 yılından bu yana ciddi bir darboğazda. Ülkede bir dönem hiperenflasyon yaşanırken Lübnan lirası da hızlı bir biçimde değer kaybetmişti. Ortadoğu ülkesinin ekonomisi 2018’den bu yana daralıyor.
2022’de ülkede büyüme 0 seviyesinde gerçekleşirken 2023 verisi ise bilinmiyor. Corona virüsü pandemisi, 4 Ağustos 2020’de başkent Beyrut’ta yaşanan liman patlaması gibi büyük olaylar ekonomiyi iyiden iyiye sarsarken 2022’deki bankacılık krizi de ülkenin finans krizine ilişkin durumunu gözler önüne sermişti.
YOKSULLUK BÜYÜYOR
Birleşmiş Milletler verilerine göre 6 milyonluk nüfusa sahip ülkede yoksulluk sınırının altında yaşayanların oranının yüzde 80’i geçmiş durumda.
Öte yandan Lübnan’da devam eden yakıt krizi nedeniyle sık sık ve uzun süreli elektrik kesintileri yaşanıyor. Ülke, elektrik santrallerine yakıt sağlamak için neredeyse tamamen Irak’a bağımlı. Bu da Lübnan’ın birçok kişiye günde dört saatten biraz daha fazla elektrik sağlamasına izin veriyor.
